Trauma en migratie

Fasen en faseovergangen

Ieder mens in iedere cultuur maakt verschillende fasen in zijn leven mee. Zo zijn er verschillende fasen binnen de lichamelijke ontwikkeling, zoals: geboorte, groei, puberteit en ouder worden. Maar ook cultuurgebonden maatschappelijk bepaalde gebeurtenissen, zoals naar school gaan, school verlaten, vervolgonderwijs volgen, werk zoeken, het huis uit gaan, trouwen en met pensioen gaan. Het overgaan van de ene fase naar de andere fase wordt ook wel faseovergang genoemd.

Bijzondere faseovergangen

Onverwachte gebeurtenissen binnen een gezin (bijvoorbeeld het verlies van een baan, vroegtijdige dood, het ontdekken van een incestueuze relatie, een echtscheiding, de geboorte van een gehandicapt kind, enz.) kunnen worden omschreven als bijzondere faseovergangen. Deze bijzondere faseovergangen verhogen de kans dat het gezin of de familie in een geïsoleerde positie raakt. De flexibiliteit van de familie wordt op dat moment extra op de proef gesteld. Dit is met name het geval wanneer er in de familie of maatschappij niet voldoende kennis aanwezig is of rituelen voorhanden zijn om de betrokkenen te steunen.

Migratie

De bijzondere faseovergang migratie is een complexe faseovergang omdat er zich heel veel veranderingen tegelijkertijd voordoen: de migrant verlaat zijn familie, zijn taal, zijn omgeving en zijn cultuur. Veel migranten slagen er desondanks in om de faseovergang goed door te komen. Maar het is gezien de vele veranderingen ook begrijpelijk dat een grote groep migranten (op den duur) last krijgt van psychische of lichamelijke klachten.

Vluchtelingen

Bij de behandeling van vluchtelingen speelt niet alleen de overgang naar een ander land een grote rol. Er is vaak veel meer aan de hand dan de gevolgen van de migratie en het verlies van vertrouwde contexten. Veel vluchtelingen hebben te maken gehad met vervolging, marteling, politieke wraakacties, bedreiging van achtergebleven families, etc. Er is bijna altijd sprake van een trauma. Daar komt bij dat veel vluchtelingen moeten leven met onzekerheid over het verblijf in het nieuwe land. Migranten met traumatische ervaringen hebben vaak psychiatrische klachten. Regelmatig gaat het dan om drie of vier levensfaseovergangen die zich tegelijkertijd manifesteren.
Doordat het verleden extreem pijnlijk is en de toekomst onzeker, treden over het algemeen extra complicaties op bij de behandeling van vluchtelingen. Dit hangt vaak samen met een diepgewortelde angst voor de ander en een groot wantrouwen dat de vluchteling – vanuit overlevingsdrang – heeft opgebouwd.
De eerste stap om tot een succesvolle behandeling te komen is dit te doorbreken. Het door Fariba Rhmaty ontwikkelde transitiebehandelmodel voorziet hierin. Vertrouwen winnen is de kern. En daarvoor is het transculturele inzicht van groot belang.