Angst

Angst is een normale reactie op een reële dreiging en zorgt ervoor dat u tijdelijk waakzamer bent. Dit is heel nuttig als er gevaar dreigt. Je lichaam bereidt zich in een reflex voor op een vecht-of-vlucht reactie. Lichamelijke reacties waaronder verhoogde hartslag, snellere ademhaling en meer spierspanning maken het mogelijk om snel te reageren. Het kan echter gebeuren dat deze angst ‘ongezond’ wordt en u angstklachten of zelfs een angststoornis ontwikkelt.

Als u een angststoornis hebt, bent u bang in situaties die geen direct gevaar opleveren. U raakt bijvoorbeeld in paniek wanneer u een gesprek voert of u durft niet meer alleen naar buiten. Het gaat bij angststoornissen in alle gevallen om serieuze klachten die de kwaliteit van leven ernstig aantasten en die vrijwel nooit over gaan zonder behandeling.

Klachten

Klachten die voor kunnen komen bij angststoornissen:

  • Hoofdpijn;
  • Buikpijn;
  • Angstige gevoelens en nervositeit;
  • Spanning en onrust;
  • Prikkelbaarheid;
  • Slaapproblemen;
  • Concentratieproblemen;
  • Spierspanningen.

Het verschil tussen angstklachten en een angststoornis

Bij angstklachten is vaak sprake van een combinatie van angstgevoelens en lichamelijke klachten. Deze zijn vaak gerelateerd aan (dreigende) problemen of zorgen op belangrijke levensgebieden zoals gezin, relatie, werk, sociale contacten of gezondheid.
Maar angstklachten kunnen ook spontaan ontstaan. Angstklachten kunnen hinderlijk zijn, zorgen geven (bijvoorbeeld over uw lichamelijke gezondheid) en zorgen soms voor problemen binnen uw gezin. Het komt ook regelmatig voor dat iemand met angstklachten teveel drinkt of drugs gebruikt of dat angstklachten samengaan met depressieve of spanningsklachten.

Het verschil met een angststoornis zit in de ernst van de symptomen. Bij een angststoornis hebben de angstklachten zoveel invloed op u dat u er elk moment van de dag last van hebt. Een angststoornis gaat bijna nooit vanzelf over en daarom is het belangrijk om hulp te zoeken. Veel mensen schamen zich voor hun angststoornis, maar dat is absoluut niet nodig.

Symptomen van een angststoornis

  • Angst voelen terwijl er geen reëel gevaar dreigt;
  • Het vermijden van doodgewone situaties;
  • Dwangmatige handelingen verrichten;
  • Angst om de controle te verliezen;
  • Moeilijk of onmogelijk om de angstgevoelens te negeren;
  • Lichamelijke klachten zoals hartkloppingen of een drukkend gevoel op borst;
  • Hyperventilatie.

Soorten angststoornissen

Bijna 1 op de 5 Nederlanders krijgt ooit in zijn leven last van een angststoornis, vaak na een ingrijpende gebeurtenis. Een angststoornis is een verzamelbegrip; er zijn verschillende soorten angststoornissen:

  • Paniekstoornis;
  • Straatvrees;
  • Sociale fobie;
  • Piekerstoornis;
  • Dwangstoornis;
  • Hypochondrie;
  • Dysmorfofobie.

Hoe ontstaat angst?

Angst begint er vaak mee dat u merkt dat u gespannen bent (waarnemen). Door deze spanning denkt u “het gaat mis” en “ik ben hier niet tegen opgewassen” (denken). Veel van wat we denken gaat automatisch en noemen we daarom ‘automatische gedachten’. Veel van deze automatische gedachten bevatten een bepaalde denkstijl die niet realistisch is (niet door feiten onderbouwd). Voorbeelden van denkstijlen zijn:

  • Zwartwit denken: het is alles of niets;
  • Personaliseren: snel dingen op uzelf betrekken;
  • Emotioneel redeneren: ik voel me angstig, dus er is gevaar;
  • Catastroferen: meteen in rampen denken;
  • Generaliseren: uit een klein voorval een conclusie trekken die over veel meer gaat;
  • ‘musturbations’: geleefd worden door allerlei dingen die moeten.

Door deze gedachten gaat u zich meer angstig voelen (voelen). Uw reactie op deze angst is de situatie vermijden of binnen de situatie uzelf beschermen (doen). Het gevolg op korte termijn is dat uw angst afneemt. Op lange termijn loopt u het risico dat u steeds meer situaties vermijdt die een gespannen gevoel oproepen en dat u blijft geloven in uw angst.

Oorzaken van angst

In veel gevallen speelt kwetsbaarheid een rol. Ook ingrijpende gebeurtenissen kunnen ervoor zorgen dat er angst ontstaat. Oorzaken van angst kunnen zijn:

  • Erfelijke aanleg;
  • Sociale- en omgevingsfactoren: het verlies van een dierbare of het wegvallen van sociale steun;
  • Persoonlijke eigenschappen: sommige mensen kunnen slecht voor zichzelf opkomen. Zij hebben moeite met het uiten van hun gevoelens en/of de neiging probleemsituaties en conflicten uit de weg te gaan.
  • Opvoeding: een negatieve ervaring in de jeugd kan ervoor zorgen dat u voor een bepaalde dingen angstig wordt.
  • De factoren die een angststoornis in stand houden: bijvoorbeeld een sociaal isolement, onbegrip in de naaste omgeving, chronische overbelasting en chronische lichamelijke klachten of aandoeningen.

Tips

Tips voor uzelf

Mensen met angst weten vaak niet wat ze moeten doen om zich weer goed te voelen. Daarom enkele tips om met uw angst te lijf te gaan:

  • Het is gemakkelijk om te denken dat uw klachten vanzelf over gaan, maar vaak is dit niet het geval. Geef daarom aan uzelf toe dat u angstig bent. U bent dan eerder geneigd om hulp te zoeken.
  • Als je voelt dat je meer dan normale angsten hebt, dan is het belangrijk om daarover zo spoedig mogelijk met iemand te praten zoals je huisarts, een familielid of een vriend, zodat je samen de juiste hulp en ondersteuning kan zoeken.
  • Bewegen is goed voor je lichaam en geest. Regelmatige lichaamsbeweging zal je humeur verbeteren en je slaapt beter. Ga wandelen of fietsen of kies een leuke sport. Het leukste is om dit samen te doen met familie of vrienden.
  • Zorg voor een evenwichtige en gezonde voeding, waaronder veel verse groente en fruit. Ook hiervan is bewezen dat het je stemming verbetert. Stimulerende middelen zoals suiker, cafeïne en alcohol maken gevoelens van angst en stress alleen maar erger en je wordt er lusteloos door.
  • Niet genoeg slaap heeft invloed op je welzijn en de kwaliteit van het leven. Televisies en smartphones stimuleren de hersenen, waardoor het moeilijker wordt om in slaap te vallen. Creëer een rustige ruimte en vermijd het gebruik van televisie of telefoons voordat je gaat slapen.

Tips voor naasten

Als iemand om wie u geeft angstklachten heeft, is dit ook moeilijk voor u. Hieronder enkele tips hoe u hiermee om kunt gaan:

  • Omgaan met een angststoornis vergt veel van iedereen die ermee te maken krijgt. Behandeling is noodzakelijk, maar ook u kunt bijdragen aan het in toom houden van de angststoornis. U bent op die momenten de stabiele factor en het is belangrijk dat u dan de regie pakt en het initiatief neemt.
  • Neem het probleem serieus, ook al lijkt er (in uw ogen) geen verklaarbare reden voor de angstaanval te zijn. Voor uw dierbare is zo’n angstaanval ook een akelige gebeurtenis die hij of zij ook niet kan verklaren. Probeer er met hem of haar over te praten, stel open vragen en laat blijken dat u het serieus neemt. Dat geeft rust waardoor de angstgevoelens getemperd worden. Geef iemand met angst de kans om zijn of haar verhaal te doen.
  • Vaak ziet u dat iemand met angst geen zin heeft in een verjaardag, een feestje of andere activiteiten. Blijf diegene er wel voor uitnodigen, ook al krijgt u geen reactie op de uitnodiging. Die uitnodiging wordt echt erg gewaardeerd.
  • Een simpel app- of een sms-bericht met de vraag: ‘hoe gaat het met je?’ doet de ander al goed. Blijf belangstelling in de ander tonen.
  • Goedbedoelde adviezen kan de ander opvatten als een verwijt. Degene met angst weet zelf best wel wat hij moet doen, maar door de ziekte kan hij het niet. Dus geef geen advies, maar vraag of en hoe u kunt helpen.
  • Accepteer dat hij of zij weinig kan, word niet boos om vergeetachtigheid en wees niet te kritisch over zaken die misgaan of te lang blijven liggen. Prijs iedere vooruitgang, hoe klein ook. Blijf positief en probeer daarin uzelf te blijven.
  • Zorg dat de persoon professionele hulp zoekt. Zeg dat er behandelingen en medicijnen zijn die hem kunnen ondersteunen. Ga zo mogelijk mee met de betrokkene naar de huisarts of GGZ-hulpverlener.
  • Durf ook eens ‘nee’ te zeggen. Word geen hulpverlener en neem tijd voor uzelf. Het is belangrijk dat u zelf af en toe uw hart lucht bij iemand anders. Als het u allemaal teveel wordt, zoek dan professionele hulp of contact met lotgenoten.
  • Wat gebeurt er bij uw partner voorafgaan aan een angstaanval? Probeer deze signalen te herkennen. U hebt dan de mogelijkheid om uw partner te laten ontspannen zodat de angstaanval niet zo makkelijk kan doorzetten.

Voorbeelden van signalen die kunnen wijzen op zo’n angstaanval:

  • Krommen of verkrampen van vingers en tenen;
  • Verandering van ademhaling;
  • Het komen opzetten van misselijkheid;
  • De blik verstart;
  • Plotseling ander gedrag; onverwachts een woede-uitbarsting of fel worden over niets of een kleinigheid.

Angst behandelen

Meer informatie over de behandeling van angst bij het ETT kunt u hier vinden.